Katalog

Sana bir eski zaman şarkısı söyleyeceğim, dinle; bütün sabahların, gecelerin ve bilmecelerin sahibini arayanların arasında ben de vardım. Ben; değme hastalıkların birbiri ardınca gelen bir felaket müneccimi. Kimi zaman korkuluk katından bir afrasiyab çıbanı, kiminde de sırtını saklamaktan başka rahatsızlığı olmayan, rahatına düşkün, şehirli, kambur bir çengi!.. Ellerinden bir beddua dilenmekten bıkıp usanan kederli bir davetkar gibi, bütün şıklığını içinde taşıyan yarım ağız bir ıslıkla söylüyorum kelimelerimi, olur ki birikmiş bir tütsü delisi, kırılmış bir kalp ağrısı yeniden diriltir aşkın o en karanlık sularını. Çünkü Aşk Kadar İsyan Sesli bir ağrıyla yaşanıyor bütün hayatlar, çünkü sakınımsız ve kınsız bir cellat aynası, unuttuğumuz bütün tedirgin hatıralara yansıyan peryavşan kokulu tebessümler!...

Stefan Zweig, ta Brezilya'ya gitse de, geride bıraktığı, yıkılmakta olan bir dünyayı içinde taşıyordu. Bazen aralık kalan pencereden esen ılık rüzgâra kapılıp geçip giden yılları unuttuğu oluyordu. Utanç duygusunun bir huzur hissiyle aynı anda benliğini kapladığı zamanlar, bir umut ışığı olarak Lotte'ye bakıyordu. Buralara aşinaydı sanki... İnsana yaşadıklarını unutturacak bir yer. Ama bir gazete haberi bile yıkıp geçiyordu içini: Viyana Belediyesi Yahudilerin oturduğu dairelerde gazı kesme kararı aldı. Bu konutlarda gazla intihar edenlerin artması, vatandaşın rahatını kaçırdığından, gazla intihar etme, bundan böyle kamu düzenini bozmak olarak kabul edilecek. Demek kitaplarını yakan, yasaklayan ülkesinde, insanları öldürme hakkı olduğunu düşünenler, ölme hakkına bile el koyuyordu. Ama o, hakkını saklı tutmakta kararlıydı. Nerede olursa olsun... Laurent Seksik, Stefan Zweig ve karısı Lotte'nin ölüme doğru çıktıkları yolculuğun son altı ayında onlara eşlik ediyor. İçine düştükleri o derin bunalımı, mücadeleyi değil de kaçmayı seçmiş olmalarının o dayanılmaz vicdan azabını her sayfasında hissettiriyor, o kederli günleri onlarla birlikte yaşıyor, yaşatıyor. İnsanın yüreğini burkan bir öykü. Gerçek olduğunu bilerek okumak, bir dönemin, bir dünyanın yok oluşuna tanık olmak daha da hüzünlü...

“Ergenliğin Tutkusu” Kendi ergenlik dönemimden denizcilik derslerinde ilk öğretilenin denizci düğümleri olduğunu anımsıyorum. Bu düğümlerin iki önemli özelliği, çok sağlam olmaları ama gerektiğinde de çok çabuk çözülebilmeleri, önemle vurgulanırdı. Ergenlik dönemi de bireye ve onunla birlikte ailesine, çevresine ve topluma bireyler arasındaki bağların sağlam olmaları ama zamanı geldiğinde çabuk çözülebilmeleri gerektiğini öğretir. Çocukluktan erişkinliğe geçiş anne babayla kurulan bağların çözülüp yerine yenilerinin kurulması, yeni ilişki düğümlerinin atılmasıyla olası olabilir çünkü. Türkiye’de psikanalizi kurumsallaştıran sayılı isimlerden Talat Parman eğitim ve aile ilişkilerinden cinselliğe ve cinsel kimliğe kadar çeşitli yönleriyle ergenliği derin ve insanca bir bakışla ele alıyor.

Çekes Adil Paşa'nın Tahsildarlık Günleri romanı ile başlayan Mahmudiye Üçlemesi'nin ikinci kitabı olan Capon Çayevi'nde naif bir insan üzerine bir o kadar naif bir hikaye anlatıyor Mahmut Şenol. Çanakkale Vilayeti'nin Biga kasabasındaki, ahalisi serâpa Çerkes olan Mahmudiye Köyü'nden Nurettin Karasu'sunun, ahalinin deyişiyle Nuridin'in hikayesi bu. Mahmut Şenol komiği ve trajiği bir araya getirmedeki ustalığını bir kez daha sergilediği Capon Çayevi'nde yine unutulmayacak bir roman kahramanı yaratmış. Don Kişot'u hatırlatan Çerkes Adil Paşa'sından sonra, bu saf ve talihsiz Çerkes delikanlısıyla sanki Dosteyevski'nin Prens Mişkin'ine bir selam gönderiyor. Doksan Üç Harbi diye anılan 1878 Rus-Osmanlı Savaşı'nda Kafkasya'dan sürgüne gönderilen Çerkeslerin gelip yerleştiği köyde, 1929 yılında doğan, yoksulluk ve hastalıklar nedeniyle hiç bir işte dikiş tutturamayan Nuridin bir çay ocağına çırak verildiğinde sanki bu dünyaya gelişinin anlamını bulmuştur. Çaycılığı sanata çevirecektir Nuridin. Ne hayattan büyük beklentileri ne geleceğe dair umutları, ne başkalarına hasedi, kıskançlığı, nefreti vardır genç adamın. Ne yazık ki hayatın akışına karşı duracak gücü de yoktur. Köyünden, kasabaya, kasabadan büyük kentlere savrulur. Yıllar sonra geriye döndüğünde her şey değişmiştir. Nuridin değişime nasıl ayak uyduracaktır? Biga yöresindeki Çerkes bir delikanlının hayatı ekseninde bütün bir tarihsel toplumsal yapıyı ince ve çarpıcı ayrıntılarıyla gözler önüne seren Şenol, dönemin atmosferini önce dili sonra anlatı tarzı ve kurgusu, nihayetinde insan manzaralarıyla eksiksiz yansıtmış. Şenol romanlarında sanki Bruegel'in tablolarını kâğıda aktarıp temize geçer gibidir. Anlattığı hikâyeler, karakterler, mekân ve zamanın ilişkisi, hatta kullandığı dil Bruegel resimlerine benzer; şenlikli ve zalimânedir her şey... Berbat ile şâhane, zor ile kolay, yalan ile dürüstlük, ihanet ile sadakat, alay ile gurur, âdi ve yüce, hatta dev ve cüce iç içedir...¨

Selim İleri’yle kare kare İstanbul Her kentin bir öyküsü vardır. Ve her kent kendi öyküsüyle büyür, güzelleşir, aranır ve anımsanır. Her birimizin de bir öyküsü vardır kent içinde. Çocukluğumuz, ilk sevda günlerimiz, hüzünlerimiz, kavuşmalarımız ve arayışlarımızla. İstanbul için de öyle. Ama, bir başka İstanbul, bir şiir İstanbul ise, geçmişin fotoğraflarından ve Selim İleri’nin kaleminden İstanbul Hatıralar Kolonyası. "Bana öyle geliyor ki, mevsim sonbahar. Ve güneşli bir öğleden sonra. Yıl şimdi 2006. Fotoğraftaki kendime bir yabancıya bakar gibi bakıyorum. Doğup büyüdüğüm İstanbul’a da çoğu kez öyle bakıyorum. Bu yüzden sürüyor İstanbul Kitapları. İstanbul Hatıralar Kolonyası’nı bu yüzden kaleme getirdim. Geçmiş elli yılın dökümünde, tarihî ve soylu bir kentin bana yansımış, bende hâlâ yaşayan öyküsünü arıyorum" diyen İleri’den başka söze gerek var mı?...

“Sizlere yarın kahvaltıdan sonra bir bulmaca soracağız ve oyun başlayacak. Çeşitli oyunlarla yarışacaksınız. Bu oyunlarda ve bulmacalarda en çok ipucunu toplayan “Saklı Hazine”nin sahibi olacak.” Tekno Kadir, Mehmet ve Nadir izci kampına gidiyorlar. Bilmecelere doğru cevaplar verebilecek, İzci liderinin bahsettiği “Saklı Hazine”ye ulaşabilecekler mi acaba? “Üç Kafadar” arkadaşlar, bakalım “Saklı Hazine”nin sahibi olabilecekler mi?

Selçuk Baran öyküleri yeniden okuruyla buluşuyor Selçuk Baran’ın yedi öykü kitabı daha önce Yapı Kredi Yayınları’ndan “Ceviz Ağacına Kar Yağdı” (2008) adıyla tek ciltte toplanmıştı. Bütün öyküleri şimdi gözden geçirilerek, yazar fotoğraflarının bulunduğu kapaklarla ayrı ayrı basılıyor. Selçuk Baran’ın öykü kitapları dizisinde yer alan “Tortu” (1984) beş öyküden oluşuyor: “Ablam”, “Arif Hikmet Bey”, “Konak”, “Zekiye”, “Tortu”. Yalnızlık ve umutsuzluk dolu öykülerinde düşsel, şiirli bir hava yaratmakta başarı gösterdiği kabul edilen Selçuk Baran, Behçet Necatigil’den Vedat Günyol’a, Füsun Akatlı’dan Selim İleri’ye, Hulki Aktunç’tan İbrahim Yıldırım’a, İnci Aral’dan Behçet Çelik’e pek çok yazarın övgüyle üstünde durduğu, ancak günümüz okuru tarafından daha fazla keşfedilmeyi bekleyen bir yazar. “İşte böyle… Kırmızı gül bile yetişmeyen, kadınları oya işlemek istemeyen bir kasabada oturuyorduk. Bazı bahçelerde hemencecik geçen pembe güller olurdu. Güzel kokarlardı ama koparıp su dolu bir bardağa koymaya gelmezdi; hemen yapraklarını dökerlerdi.”

Paris, 9 Ocak 2013’te olağandışı bir suikaste tanık oldu. PKK militanı üç kadın, bir tabancadan sıkılan on kurşunla öldürüldü. Yakalanan tek zanlı, o gün bugündür yargılanmayı bekliyor. Katil olduğuna dair kesin bir kanıt bulunamadı, kimse inanmadı, inanmıyor. Hiç Kimse, bu gerçek suikastın gerçekdışı bir komploya uyarlanan romanıdır. Mine G. Kırıkkanat’ın olağanüstü kurgusu, işlenen cinayetlerde uluslararası bir işbirliğini inandırıcı kılarken; Teşkilat’ın yetiştirdiği tetikçilerin sınır ötesi harekâtlarını ve derin devletin sırlarını da gözler önüne seriyor.

Çağdaş Leh edebiyatının önde gelen isimlerinden Myśliwski’nin “Fasulye Ayıklama Sanatı Üzerine Bir Tez” romanının adsız müzisyen başkarakteri gizemli konuğuyla sürdürdüğü monologda hayatının muhasebesini yapıyor. Tek bir günde gerçekleştirilen fasulye ayıklama etkinliği boyunca devam eden bu monologda savaş sırasında yaşadığı travmalı dönemleri, gençlik sanrılarını, tutkularını, “öğrenme ve oradan oraya göçme” yıllarını, gurbetteki ekmek kavgasını ve en sonunda yurda dönüşünü anlatıyor. “Sağduyu iyidir, güzeldir… Ama gerçekte nedir? Başka ne söyleneceğini bilmediğinizde söylediğiniz şeydir.” İnsan hayatında kaderin ve talihin rolü üzerine düşünen, acıyı, kederi, gülüşü, umudu, düşleri içselleştiren bir tür “felsefi komedi” olarak nitelenebilecek “Fasulye Ayıklama Sanatı Üzerine Bir Tez”de Myśliwski’nin ustalığı, kolay çözümler ya da avunmalar aramak yerine felsefenin hiç de asık suratlı olmayan doğasını açığa çıkarabilen bir dille, pek çoğuna yanıt bulamayacağının bilincinde olduğu en hayati soruları ardı ardına sıralamaktan geri durmayışında ve gizemle dalga geçebilmesinde kendini gösteriyor. (“Fasulye Ayıklama Sanatı Üzerine Bir Tez” 2007 yılında Polonya’nın en önemli edebiyat ödülü Nagroda Literacka “Nike”ye değer görüldü.) Wiesław Myśliwski bir “star”ın zıddı – televizyona çıkmıyor, kitleyi eğlendirmiyor. Basitçe düşünüyor ve roman yazıyor. -Dariusz Nowacki, Newsweek Diyebilirim ki fasulyelerin ayıklanması 30 yıldır başıma dert olmuştur. Bildiğiniz gibi, insanların güneşin altında bir yandan fasulye ayıklayıp, bir yandan farklı konularda sohbet etmeleri bir komşuluk ilişkisi biçimiydi. Günlük olaylar, eski zamanlar, hayaller, hayaletler, şimdiki ve sonraki dünya, Tanrı, bireysel ve ortak deneyimler hakkındaydı bu sohbetler; insanlar bilgeymiş gibi davranırlar, felsefe yaparlardı, kısacası sınır yoktu, sözcükler insanları her yöne götürürdü. Herkes katılırdı bu eyleme, kadınlar, erkekler, yaşlı ve genç insanlar, hatta çocuklar bile. Bazen düşünürüm de, belki de fasulyeler sadece bu amaçla büyük miktarlarda ekilir, zira bu kadar çok fasulye yediğimi anımsayamıyorum. Ve çocukluğumdaki bu geleneği anımsayarak, onun sözel yapısını, bir kitap yazmanın yapısına nasıl dönüştüreceğimi düşünmeye başlamıştım. Wiesław Myśliwski, Polityka 17/18, 29 Nisan-6 Mayıs 2006