Yazara Gore Listeleme

Anadolu ve Mezopotamya Tarihi dersi oldukça uzun bir kronolojik süreci ele almaktadır. Bu süreçte ortaya çıkmış siyasal oluşumlar, sanatsal ve kültürel özellikleriyle ele alınmıştır. Genellikle Fırat ve Dicle nehir havzalarını kapsayan alanı tanımlamak için kullanılan Mezopotamya terimi bugün kültürel yayılım alanı olarak, daha geniş bir coğrafyayı tanımlar. Yapılan yeni kazı, yüzey araştırmaları ve filolojik tespitler yeni kültür bölgeleri ve tanımları oluşturur. Örneğin Halaf çanak çömleğinin yayılımını dikkate alınırsa Güney Kafkasya bölgesi ile dahi en azından kültürel etkileşim olduğu görülür. Doğu Akdeniz dünyası, Anadolu, İran ve Körfez bölgesi kültürel etkileşimin doğal coğrafyalarıdır. İlk yerleşik insan topluluklarından merkezi devlet sistemine giden süreci bu coğrafyada ayrıntılarıyla takip etmek mümkündür. Yazının ortaya çıkış süreci, ticaret, kentleşme, bürokrasi, din, sanat ve bunlarla birlikte gelişen sosyo-ekonomik yapı gibi insanlığın uygarlaşma sürecinin evreleri hakkında birçok bilginin kaynağı Mezopotamya coğrafyasıdır. Ancak Yakın Doğu’nun kültürel zenginliğinin temel taşlarını Anadolu coğrafyasında izlemek de mümkündür. İlk tarım toplumlarından kentleşme sürecine ve uygarlık tarihinin ilklerine kadar pek çok konuda Anadolu ev sahipliği yapmıştır. Neolitik Çağ’dan başlayarak kendine özgü yapısı yanında Mezopotamya, Balkan ve Ege kültürlerinin de yansımalarını taşımıştır Anadolu. Çevre bölgelerden Çoğu zaman kendine has kültürel özelliklerini bu coğrafyalara yansıtmıştır. Bu açıdan Anadolu sanıldığının aksine bir köprü olmaktan ziyade medeniyetler için kaynak bir coğrafyadır. Mezopotamyada ortaya çıkan Halaf, Obeyd, Cemdet Nasr ve Uruk dönemleri genellikle arkeolojik kazılardan elde edilen veriler çerçevesinde değerlendirilebilmiştir. Erken Hanedanlar/Sümerlerle birlikte arkeolojik verilerin yanında artık yazılı belgeler de ortaya çıkmaya başlar. Akad İmpatorluğu ile başlayan merkezi devlet sistemi Yeni Sümer Devleti ile devam eder. II. Binyılda daha parçalı bir siyasi yapıya bürünen Mezopotamya daha sonra Eski Asur, Eski Babil dönemleriyle kısmen yeni devlet yapılarının yönetimi altındadır. Aynı dönemlerde kimi kent devletleri de siyasi ve kültürel olarak ön plandadır. II. Binyılın ortalarında Güney Mezopotamya’da İran etkili Kassitler devlet yönetimindedirler, II. Binyılın sonlarına doğru ise Asur bölgede mutlak hâkimiyetini kurar. Bu süreçte doğal olarak bu geniş coğrafyada kimi yerel krallıklar, kent devletleri de var olmuştur. Bazen büyük göç hareketlerine ev sahipliği yapan bölgede I. Binyılın başlarında Yeni Asur Devleti Yakın Doğu’nun en etkili siyasi gücü haline gelir. Yeni Babil Dönemi ise Mezopotamya kültürünün son parlak dönemini temsil eder. Anadolu’daki tarihsel süreç ise ilk insan yerleşmelerinden Hitit Çağı’nın sonuna kadar uzanan süreci kapsamaktadır. Kuşkusuz bu uzun kronolojik sürecin her bir dönemi, alt dönemleri belli uzmanlık alanlarını içermektedir. Örneğin Anadolu Neolitiği bölgesel bazda bile farklı bir uzmanlık, bilim dalı olarak değerlendirilir. Her yıl yapılan yeni arkeolojik keşiflerle tarih neredeyse yeniden yazılır. Anadolu Kalkolitiği ve Tunç Çağları da aynı kapsamda değerlendirilir. Bu çerçevede bu uzun zaman diliminde farklı coğrafyalarda, farklı yapılarda gelişen kültürel süreçlerin hepsine hâkim olmak gerçekçi bir bilimsel yaklaşım olamayacaktır. Bu endişeyle kuşkusuz söz konusu ders notlarında özellikle ayrıntılarda bazı eksikliklerin, güncellenmesi gereken bilgilerin olabileceği göz önüne alınmalıdır.