Yazara Gore Listeleme

İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, Birinci Dünya Savaşı'nda Müttefik cephelerinin birer birer çöküşünün ardından, Osmanlı hükümetinin de barıştan başka bir yol kalmadığına karar vermesiyle başlayan uzun süreci mercek altına alıyor ve yorumluyor. Sina Akşin'in çok ciltli çalışması sadece bu döneme ilişkin zengin akademik çalışmaların tümünden yararlanmakla kalmıyor, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti arşivlerinin yanı sıra İngiltere, Fransa ve ABD arşivleriyle de söylediklerini pekiştiriyor. Eserin Mutlakıyete Dönüş başlığını taşıyan ilk cildi, Mütareke kararının alınmasından Damat Ferit hükümetinin 2 Ekim 1919'da çekilmesine dek uzanan dönemi kapsıyor. Akşin bu sürece, Mondros Mütarekesi'nin ardından meşrutiyetin fiilen rafa kaldırılarak monarşinin tekrar kuruluşunun nasıl damgasını vurduğunu gözler önüne seriyor. Ancak İstanbul'da bu rejim mücadelesini veren padişah ve gölgesindeki hükümetler, iki büyük sınavdan da geçmek zorundaydı: Bir yanda İtilaf devletlerinin Mütareke hükümlerinin arkasına sığınarak başlattıkları işgaller ile bunlarla ilgili diplomasi sorunları, bir yanda da Anadolu'da bu işgallere karşı başlayan Milli Mücadele… İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele'nin Son Meşrutiyet başlığını taşıyan ikinci cildi Damat Ferit'in 2 Ekim 1919'da hükümetten çekilip 5 Nisan 1920'de geri gelişi arasındaki dönemi farklı bir açıdan inceliyor ve yorumluyor. Birinci cilt olan Mutlakıyete Dönüş'te Mütareke'yle birlikte meşrutiyet rejimin yerini mutlakıyete bıraktığı süreç işlenir. Akşin ikinci ciltte bu sürecin arkasından gelen yeni dönemi ve yeni siyasal anlayışları ele alıyor. İstanbul hükümetlerinin Anadolu'dan yükselen demokratik-ulusçu Milli Mücadele ile ilişkilerinin olumlu yönde nitelik değiştirir görünmesi ve bu değişimin İstanbul'daki yansımaları ekseninde derinlemesine bir inceleme… Dizinin üçüncü cildi İç Savaş ve Sev'de Ölüm, Dördüncü Damat Ferit hükümetinin kuruluşundan Sevr Antlaşması'nın imzalanmasına kadar uzanan zaman dilimini ele alıyor. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri olarak somutlaşan demokratik-ulusçu harekete karşı verilen İç Savaş'ı, emperyalist kuvvetlerin Osmanlı İmparatorluğu'na yönelik planları ve Balkanlar'ı, Ortadoğu'yu, Anadolu'yu yeniden şekillendirme çabalarıyla birlikte işliyor.

II. Meşrutiyet’in ilanının 100. yılı dolayısıyla Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde düzenlenen uluslararası sempozyumda sunulan bildirilerden oluşan bu kitap, ‘’Hürriyet’’in ilanının ertesinde Osmanlı Devleti’nin geniş bir fotoğrafını sunuyor. Taşra vilayetleri de dahil olmak üzere bütün ülkedeki coşku; eşitlik, kardeşlik ve farklı unsurları bir potada kaynaştırma ideallerinin doğurduğu büyük umut; Meşrutiyet’le birlikte canlanan basın ve yayın hayatı; bir siyasi ve toplumsal mücadeleye girişen kadınlarımız, adeta bir yapbozun parçaları gibi bir araya gelerek dönemin Osmanlı toplumunu gözümüzün önünde canlandırıyor. Her dinden Osmanlı vatandaşını kapsayan laik ve modern yüksek okullardan yetişen gençlerin kurdukları İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin başlattığı 1908 süreci ‘’çağdaşlaşma’’ ve ‘’Batılılaşma’’ hedeflerinde ne kadar yol kat edebilmiştir? Çeşitli dinlere mensup, farklı kökenlerden gelen Osmanlı uyruklarını bir ‘’Osmanlılık’’ bilincinde birleştirme amacına neden ulaşılamamış, 1908 süreci nasıl olmuş da giderek baskıcı ve dışlayıcı bir rejime evrilmiştir? Sempozyumda sunulan bildiriler saltanatı fiilen yıkan, Osmanlı toplumunu parlamenter demokrasi, seçim ve askeri darbe olgularıyla da tanıştıran II. Meşrutiyet’e farklı açılardan yaklaşırken, tarihimizin bu dönüm noktasıyla ilgili süregelen tartışmalara, günümüz Türkiye’sini daha iyi kavramamıza da katkı sağlayacak yeni boyutlar katıyor.

Sened-i İttifak2'üzerinde bir çok çalışmalar ve yorumlar yapıl¬mıştır*. Sened-i İttifak'ın Magna Carta ile karşı'aştırılması da bilinen bir şeydir. Bu çalışmada ben bu karşılaştırmayı belki biraz daha ayrın¬tılı olarak yapmak istiyorum.

Türkiye'nin yakın tarihi