Eserlere Göre Listeleme

Divan Edebiyatı Estetiği; titizlikle incelenmiş yüzlerce metinden gelen birikimin ürünü. Eski Türk edebiyatı araştırmacısı Cihan Okuyucu, Divan şiirini "estetik" değerleriyle tartışıyor. Bu tartışmalı alanda yazmış bütün usta kalemlerin çıkarımlarını masaya yatırarak yeni bir senteze ulaşmaya çalışıyor. Ahmet Hamdi Tanpmar'dan Walter Andrews'e, Fuat Köprülü'den Ali Nihat Tarlan'a, Yahya Kemal'den Victoria Holbrook'a, Agâh Sırrı Levend'e geniş bir Divan Edebiyatı araştırmaları kitaplığı, Okuyucu'nun bu çalışmasında imbikten geçiriliyor

Üzerinden bir asrı aşkın bir zaman geçmiş olmasına rağmen, Divan Edebiyatı ile ilgili görüş ve düşünceler, bir türlü aynı noktalarda toplanamıyor. Tersine, en durgun ortamlarda bile söz ona gelip dayanınca azımsanmayacak bir hareketlilik göze çarpıyor. Bütün bir şiir geleneğini ters yüz eden Orhan Veli, âhir ömründe "Ben divan şiirini çok beğeniyorum. Divan şiirinden sonra bugüne kadar da Türkiye'de şiir yazılmadığını zannediyorum." diyebildiğine göre, bu edebiyatın neden bu kadar tartışmaya yol açtığını dikkatle irdelemek gerekir. Ve bütün bunlardan daha önemlisi, tartışmaların ışığında Divan Edebiyatı'nın ne olup olmadığı konusu daha bir belirginleşmektedir.

Edebiyat Tarihçilerinin hikemiyat diye adlandırdıkları tefekkür ve hikmete yönelik şiirin özelliğini, genellikle öğüt ve nasihat ifade eden ayet ve hadisler, sosyal ve siyasi olayların hakimane (bilgece) bir biçimde formüle edilmesi, halkın dilinde söylene söylene klişeleşmiş ve onun hayat anlayışını yansıtan atasözleri ve deyimler, kıssadan alınan hisselere düstur olan kelam-ı kibarlar, insanların hafızasında adeta canlı bir tablo gibi yaşayan ve tecessüm eden adet ve geleneklerin gerçek hayata yansıması, ahlaki ve tasavvufi birtakım kavramların öğüt verici tarzda işlenerek insanlar arasında yüzyıllardır oluşturduğu anlayış birliği gibi konular teşkil eder. Hikemi tarz şairleri bu genel çerçeve doğrultusundaki görüşlerini zaman zaman artan zaman zaman da azalan yoğunlukta işlemiş, divanlarında bize yüzyıllardır okunagelen kalıcı şiirler bırakmışlardır. Şairlerimiz, bütün bu ve buna benzer konular dair gözlemlerini, asırların süzgecinden geçerek bu günlere gelmiş zengin ve parlak şiirlerinde vurgulu ve çarpıcı bir şekilde dile getirirler. Bunu ifade ederken, onların asıl üzerinde durduğu ve sanat anlayışlarının özünü oluşturan konu, hikmet ve hakikatı içinde barındıran mananın bir üst perdeden seslendirilmesidir.