Eserlere Göre Listeleme

“Pek çok Müslüman, hicret deyince Peygamber’in buyruğu üzerine, bazı sahabelerin Mekke’den Habeşistan’a ve Medine’ye göç etmesini anlamaktadır. Bazılarına göre, genel olarak hicret; ilkel yahut yarı medeni bazı insanların coğrafi veya siyasi sebeplerle bir yerden başka bir yere göçmelerinden ibarettir. Müslümanlar için ise, Müslümanların ve Peygamber’in hayatında olmuş bir olaydır. Ne var ki, Kuran’ın hicreti anlatırken kullandığı ifadeden, hicretin felsefi ve sosyal açıdan çok derin bir kavram olduğunu sezinledim. Daha sonra, dikkatimi tarihe yöneltince, hicretin hiç de basit bir olayı değil, tam tersine son derecede muhteşem bir ilke olduğunu; buna rağmen şimdiye kadar, kimsenin bu konuya değinmediğini gördüm. Bütün tarih boyunca hicret, medeniyetlerin doğuşunda başlıca etken olduğu halde, tarih felsefesiyle uğraşanlar bile bu konuya gereken önemi vermemişlerdir.

İslam tarihi, Hz. Adem'den Hz.Muhammed'e kadarki çağlarda çeşitli nebiler yoluyla insanlığa vahyolunan ilahi gerçeklerden, İslam'ı kabul eden milletler ve devletlerden, nebiler ve resullerin tebliğ mücadelesinden, Müslümanların kültür ve medeniyetlerinden bahseden bir ilimdir. Her dinin mensuplarının yaşadıkları dönemde kendi tarihlerini yazdıkları gibi, Müslümanlar da yaşadıkları çağlarda kültür ve medeniyet tarihlerini yazmışlardır. Ancak biz, burada, İslam tarihi kelimesiyle son nebi ve resul Hz. Muhammed'e vahyolunan İslam'ı ve Hz. Muhammed'den günümüze kadar olan dönemdeki Müslüman milletlerin kültür ve medeniyet tarihini kasdediyoruz.

Kitabın konusu, İslam dininin doğuş ve yayılış tarihidir. Hz. Peygamber, getirmiş olduğu dinin bütün Arap Yarımadası’na yayıldığını görme mutluluğuna erişmiştir. Onun vefatını izleyen yüz yıl içerisinde ise İslam devleti, tek merkezden idare edilen en büyük siyasi sınırlarına ulaşmıştır. Kitabın Giriş bölümünde, İslam tarihinin temel kaynakları tanıtıldıktan sonra, İslam öncesi Arap tarihi hakkında özlü bilgiler verilmiştir. Birinci ve İkinci bölümler Hz. Peygamber'in hayatına ayrılmıştır. Bu bölümlerdeki ana başlıklar belirlenirken, klasik siyer kitaplarında olduğu gibi kronoloji değil konu bütünlüğü esas alınmıştır. Dört Halife Dönemi ve Emevîler ise ayrı birer bölüm olarak düzenlenmiştir. Türklerin kitleler halinde İslam’a girdikleri Abbasîler dönemine ise bu çalışmada yer verilmemiştir. Esasen Tarih Bölümü öğrencileri için hazırlanmış olan böyle bir eserde buna gerek görülmemiştir. Çünkü İlk Müslüman Türk Devletleri Tarihi gibi bazı derslerde, Türk tarihiyle ilgili olduğu ölçüde Abbasîlerden de söz edilmektedir. Bu kitaptaki bilgiler, ilk defa burada ortaya atılmış değildir. Temel kaynakların yanı sıra, bu konuda yerli ve yabancı birçok araştırmacının yazdığı eserlerde daha fazlasını bulmak mümkündür. Bununla birlikte çok geniş bir zaman ve mekânı ilgilendiren bu bilgilerin tamamı belli bir hacim içinde sunulmuştur. Verilen bilgilerle yetinmek istemeyenler, dipnotlarda ve bibliyografyada isimleri verilen eserlerden başlayarak başka kaynaklara da başvurabilirler. Bu kitap, bir ders kitabı olarak tasarlanıp hazırlanmış olmasına karşın, ele aldığı konu bakımından her kesimden okuyucuya hitap edecek mahiyettedir.

Bu kitapta bütün İslam devletlerinin tarihi gelişimi değil sadece Emeviler ve Abbasiler çağı ele alınmış ve bu iki yönetici soyun çabalarıyla üç kıta üzerindeki geniş ülkelerde müslümanlığın nasıl yayıldığı; ayrılıkların nasıl doğduğu; Cahiliye çağından beri mevcut olan kabile rekabetlerinin zaman zaman nasıl canlandığı; fakat tedbirli adil halifeler zamanında kuşku uyandırıcı olayların nasıl önlendiği, seçilmiş olan bazı örneklerle haftada iki saatlik ders programına uygun düşecek kadar özetlenerek açıklanmıştır. Bu arada İspanya’nın fethi ve Müslümanların Fransa içlerine yaptıkları akınlar incelenmişse de, başlı başına bir kitap kapsayacak kadar geniş bir konu olan Endülüs Emevi devleti burada ele alınmamıştır.