Eserlere Göre Listeleme

1998 Otto Klineberg Ödülü Sahibi Zamanın Coğrafyası'nda ünlü sosyal psikolog Robert Levine, gündelik eylemlerimizin sorgulamadan kabul ettiğimiz bir boyutu olan zaman algımızı keşfetmemizi istiyor. Kariyerini zaman ve yaşam hızı çalışmalarına adayan Levine, bizi dünyanın etrafında çağlar boyu süren büyüleyici bir zaman turuna çıkarıyor. Yazarla beraber, üç saatlik gecikmelerin normal sayıldığı Brezilya'yı ve Batı'da hiçbir şekilde bilinmeyen bir uzun vade algısının bulunduğu Japonya'yı geziyoruz. Amerika'da farklı toplulukları ziyaret ederek nüfus büyüklüğünün yaşam hızını ve hatta yürüme hızını nasıl etkilediğini görüyoruz. Antik Yunan'a giderek ilkel saatleri ve güneş saatlerini inceleyip buradan da Sanayi Devrimi'nde ortaya çıkan "saat zamanı"nın başlangıcına gidiyoruz. Levine soruyor: Zamanımızı nasıl kullanıyoruz? Saatlerimiz tarafından mı yönetiliyoruz? Bu durumun şehirlerimize etkisi nedir? Peki ya bedenlerimize? Yazar, insan kurgusu olan zamanın, kültürleri tanımlamaya ve sınırlandırmaya başladığına inanıyor. Böylece her birimizin kendi zamanımızın coğrafyasının haritasını çıkararak, "çoklu-zamansallığa" sahip bir toplum olarak yaşamayı öğrenmemiz gerektiğini savunuyor. "Özenle işlenmiş bir cevher. . . Levine, insan icatlarının en büyüklerinden biri olan zamanın psikolojisinin farkına varmamız için duyarlı bir gözlemcinin objektifinden bakmamızı sağlıyor. Öznel zaman algısının ve insan yaşamının nasıl bağdaştığını veya ters düştüğünü özgün bir bakış açısıyla ortaya koymak için dâhiyane gözlemlerini, orijinal alan deneylerini ve ayrıca derin akademik bilgisini bir araya getiriyor. Zamanın Coğrafyası çok değerli bir alternatif yol sunuyor: bu yolu seçin ve öğütlerine kulak verin." -Dr. Philip Zimbardo, Stanford Üniversitesi- (Tanıtım Bülteninden)

"Hayatı anlayamamak kadınları anlayamadığını söyleyen adamın sözü kadar perişan bir ifade gelir bana. Be nabekâr, kadını anlayıp da ne yapacaksın, yapacağın değişecek mi? Peki hayatı ne yapacaktım? Onu anlayayım diye psikanaliz mi öğrenecektim, Jung'ları, Laing'leri okuyup şizofreni yolculuklarına mı çıkacaktım, şeyhleri ayrı, doktorları ayrı mı etekleyecektim, kendimle ilgili hem de bu dünyama ait bir söz söyleyecekler diye kulak mı kabartacaktım? Söz doğru olsa zaten kaçardım, yalan olsa bayılır tekrarını duyayım diye yapışırdım da bunun neye faydası olurdu? Zavallı Reich gibi dolaplar yapıp içine mi girseydim, o pos bıyıklı filozof gibi coşkunluk seline mi kapılsaydım, ikinci benlik, birinci benlik öndeki, arkadaki, birincinin sesi, ikincinin ayak sesi diye huzursuzluk ve yetersizlikten tuhaf ama kibirli bir dünya mı inşa etseydim, kibrimin nedenini anlatacağım diye canım mı çıksaydı, birinin ruhu az öteye kıpırdayabilsin diye elli sene gırnata mı çalsaydım, zaten öbür dünyada göreceğim cini, mekiri, meleği göreceğim diye gece üçlerde kalkıp namaza mı dursaydım, avizeler sallanıyor, başım secdeden bir saatten evvel doğrulamıyor diye sonra kime anlatsaydım, arabayla on iki saatlik yolu kendimden geçerek iki saatte almış olsam bile varacağım yere on saat evvelden gelip de ne yapsaydım?"

Gerek ilk öykü kitabı Manş Ötesi'ndeki "Ses Karışması" başlıklı hikâyenin kahramanı Leonard Verity adlı besteci gerekse bir sonraki öykü derlemesi olan Limon Masası'nda yer alan "Sessizlik" başlıklı hikâyenin kahramanı Finli müzisyen Jean Sibelius, Julian Barnes'ın müzik sanatına yapıtlarında "sanatçılık sorunsalı" açısından ağırlıklı bir yer verdiğinin işareti olarak değerlendirilebilir. Sanatçının, sanatını yaşamda hangi bedelleri ödeyerek ortaya koyduğu, başka türlü bir yaşam yolu seçerek de aynı yapıtların verilip verilemeyeceği, geleceğin yargısının sanatçı için gerçek anlamda bir şey ifade edip etmediği bütün bu çalışmaların ana izleğini oluşturur. Julian Barnes bu kez karşımıza, ünlü Rus besteci Dimitri Şostakoviç'in fırtınalı hayatı ve sanatı üzerine olan bir anlatıyla çıkıyor: Zamanın Gürültüsü başlıklı romanında, yenilikçi yapıtları Sovyet Rusya dönemi rejiminin baskıcı cenderesinde şiddetli saldırılara uğramış, sanat anlayışını ideolojik bağnazlığa karşı içten içe savunmuş, ne var ki Beşinci Senfoni'sinin uyandırdığı yankılarda görüleceği üzere, rejimle zaman zaman görünüşte "uzlaşmalara" girmek zorunda kalmış Şostakoviç'in yoğun bir iç sorgulamayla geçen hayatını ve sanatını ele alıyor. Barnes, metni "üçlü" bir bölümleme üzerine inşa ederken ("Sahanlıkta", "Uçakta" ve "Arabada") anlatının üç ana figürünü de gene bir "üçlü" yapı kurarak oluşturmuş ("Dinleyen", "Anımsayan" ve "İçen"). Leitmotif olarak kullanılan Rus atasözleriyle, bestecinin "artık yıl" takıntısıyla, hem fars hem de trajedi olabilen yazgı anlayışıyla, annesi ve hayatına giren kadınlarla, çeşit çeşit matrak müzisyen anekdotuyla, onu sürekli halk sanatının "doğru" yoluna çağırmış olan "Büyük Önder" Stalin imgesi ve daha nice çarpıcı öğeyle örülü olan metin, okura eşsiz bir okuma tadı sunuyor. Dimitri Şostakoviç'in saptamasını öyleyse kendimize bir kez daha soralım: Gerçekten de, "Zamanın gürültüsü üzerinde duyulan Tarih'in fısıltısı mıdır Sanat?" Eğer böyleyse, "Zamanın gürültüsüne karşı ne çıkarılabilir?" (Tanıtım Bülteninden)