Eserlere Göre Listeleme

Süreyya Karacabey’in altmış sekiz yazısını bir araya getiren bu kitap, gündelik hayata direnişi temsil eden bir kurgu şaheseridir. Yazarın düşünsel izleğindeki tutarlılık hem Türkiye’de esaslı bir geleneği içeren o kadim hegemonik entelijensiya ile uzlaşmayı reddetmesi hem de dolaysız pratik siyasal tutumun daimi püritenliğinden azade kalmayı tercih etmesi nedeniyle bir kültür sosyolojisi ve tarih eleştirisi sunuyor. Altmış sekiz “küçük” somut olayı değerlendiren birbirinden bağımsız altmış sekiz yazının kurduğu bütünlük, yaşadığımız dünyanın gerçeğine ilişkin daha yüksek bir somutluğu gösteriyor. “Gündelik Hayata Direnmek” büyük anlatıların o teorik diliyle, gündelik hayatın vahametini dışa vuran o sıradan insanın acısının-saf acı dili arasındaki kalın duvarları yıkma işini de üstleniyor. Gündelik hayattaki sıradan acının sıradanlaştırılma, perdelenme süreçlerine itirazı dile getiriyor. « Zamanı, kim ve nasıl ölçüyorsa öyle ölçmesin. Tarihi kim, nasıl yazıyorsa artık yazmasın. Her şey bir süre birbirine karışsın, çok zeki soyutlamalarla iyice sefilleşen düşünce, her çeşit sonucu bir nedene bağlayan pespayeliğinden kurtulsun. Bu çeşit bilmelerin bir eziyet biçiminden, iktidarla bütünleşmekten başka hiçbir şey olmadığı dağlara yazılsın. Kendini, başkalarının acılarına kayıtsız bir yerde var edebilmek için her türlü kötülüğü yapabilen akıllı insanın kıçına akıl dışı bir tekme atılsın ve ona sorulsun: ruhunu satmayı nerede öğrendin? » « Evlerinizi kaleleriniz olarak kutsar ve size öğretilmiş akıllarla içine girer, nesnelerden medet umar ve infilak etmiş kalbinizi görmezsiniz. Rahatı sevmenin, küçük düzenleriniz bozulmasın diye verdiğiniz ödünlerin aslında sistemle ittifakın en karanlık bölgeleri olduğunu düşünmezsiniz. » (Tanıtım Bülteninden)

“Aşina olunan bilinmez,” diyor Hegel. 20. yüzyılın önemli düşünürlerinden Henri Lefebvre, ‘politik dramın’ gündelik temelinin unutulduğu, felsefecilerin hakikati başka yerde aradığı, edebiyatçıların mucize ve macera peşinde koştuğu bir dönemde aşina olunana bakıyor: “Asıl değişim nerede olup biter? Gündelik hayatın esrarsız derinliklerinde!” İktidar ilişkilerinin, meta fetişizminin ve yabancılaşmanın her gün yeniden üretildiği, buna rağmen değişimin ve devrimlerin gerçek temeli olmaya devam eden gündelik hayatın eleştirisine odaklanıyor. Marksist eleştirinin temelinde yer alan yabancılaşma teorisinden yola çıkan ve onu modern hayattaki tüm yönleriyle ortaya koyan Lefebvre: Beşeri bilimler, felsefe, politika ve ideoloji; bireysel ile toplumsal; bilinç ile eylem arasındaki bütünlüğü gündelik yaşamın yalınlığı içinde yeniden kuruyor. Düş, sanat, oyun, ahlak, hayal gücü, politika, bilim… Bunları çıkardığınızda geriye kalan gündelik hayatın ‘cılız tortusu’dur ama bu ‘yüksek’ faaliyetlerin yeşerdiği toprak da odur: “Tek yapmamız gereken şey, gözlerimizi açmak, gündelik hayatın en mütevazı olgularının engin insani içeriğini basitçe keşfetmektir.”

Rönesas'tan bu yana,Tanrı dünyadan elini eteğini çekti ve yazı onun özünün gizli anlamını yorumlayan mütercimlik rolünden sıyrıldı. Böylece, yazı her tür erkin kaynağı, büyük üretici durumuna geldi. Michel de Certeau tarihin tarihin bu yeni betisini ifade etmek için sürekli ve yeniden okumaktan ve yorulmaktan hiç vazgeçmediği eserlerden biri olan Robinson Crusoe'daki mitlere özgü bir deyişi kullanmayı düşündü: Bundan böyle 'yazının öznesi efendidir ve dilden başka bir araca sahip olmayan işçi de Cuma'dır.'

Gündelik Hayatın Keşfi'nin bu ikinci cildinde Luce Giard ve Pierre Mayol iki alanda gündelik hayatın içerdiği sıradan görünümlü bilgilerin kültür tarihini konu edinen sosyal bilimlerde kullanılışını örneklendiriyor. Özel alana ait konut ile mutfak, bu mekânlarda gerçekleşen "yerleşme" ile "yemek yapma" pratikleri yoluyla kamusal alanla bağ kurar; bu sırada tekil bireyin harekete geçirdiği sayısız bilgi düzeneği kendi başına bir bilim alanını kurmaya yetecek kadar göz kamaştırıcıdır. İki cilt bilimin gündelik hayatı keşfedişini gözler önüne sererken aynı zamanda "tekil özneyi konu alacak uygulamalı bir bilim" de öngörüyor. Bu kitap, edebiyatta Musil, Gombrowicz ve Beckett'in, felsefede Wittgenstein'ın işlediği "sıradan olguları" kültür tarihinin temeli sayarak toplumsal tarihin konusu haline getiriyor, bu yolla da sosyal bilimlerin poetikasına katkıda bulunuyor.