Eserlere Göre Listeleme

Kerem Işık ilk kitabı "Aslında Cennet de Yok"tan sonra ikinci kitabı Toplum Böceği’nde farklı tonda öykülerle çıkıyor okurun karşısına. "Toplum Böceği "bugünün kalabalık, çıkar çatışmalarına dayalı dünyasını anlamaya yönelik, güncel bir damardan ilerleyen, değişen teknoloji ve hız çağında bireyin açmazlarını odağa alan öykülerden oluşuyor. "Toplum Böceği" ironiyi, mizahı, dil oyunlarını da devreye sokarak, topluma uyumlu birey yetiştirme, kariyer yapma, mutluluk arayışı karşısında cinnet eşiğinde dolaşan bireyin küçüldükçe küçülen, böceksi yaşamını odağa alan öykülerle bizi hapsolduğumuz derin uykuda ısırmaya hazır, bıyık altından gülen bir kitap.

Toplum içinde nasıl davranılır? Oldukça sıradan olan bu soru etrafında Goffman, yüz-yüze karşılaşma ve durumlardaki etkileşim düzeninin esasını ve detaylarını ilk kez okurla paylaşıyor. Etkileşim içerisindeki bireyler, eş zamanlı olarak, birbirlerinin hem yargıcı hem de seyircisi olarak karşımıza çıkıyor. Burada düzen, öncelikle göz ve beden erişimi üzerinden, bireylerin birbirlerine yönelttikleri karşılıklı bakış, ilgi ve gözetim olarak kendini ifade ediyor. Düzenin “normalleri” kadar “delileri”, “damgalıları” veyahut da “madunları” da Goffman’ın merceğine takılıyor. “Yerini bilememe” hali olarak “delilik” ve erişime kapalılık olarak “engellilik” etkileşim düzeninin disipline etmeye çalıştığı kategorileri oluşturuyorlar. Madunların payına ise bir nevi “görünmezlik” ve “yok sayılma” düşüyor. “Uygar kayıtsızlık”, yüz-yüze karşılaşma anlarında etkileşimsel ilgiyi bir anda keserek karşıdakinin bizatihi mevcudiyetini ortadan kaldırıyor. Belki de tam da bu noktada Goffman sosyolojisi, iktidar ilişkilerinin bir mikro-sosyolojisi için tüm potansiyelini ortaya koyuyor; durumlara sızmış tahakküm bu sefer etkileşim düzeninin uzlaşılarının yerini alıyor, daha doğrusu, bu uzlaşılar üzerinden yeniden üretiliyor. Böylece, etkileşimlerin “silik” yüzleri her şeyden önce tahakküm altındaki yüzler olarak çıkıyor karşımıza: Deliler, Engelliler, Kadınlar, Siyahlar…

Aydınlanma'nın, insanlar üzerinde bir dizi baskı kuran bir yanılsamalar çağı olarak görülmesi, postmodernizmle birlikte moda haline geldi. Toplum kuramları, büyük anlatılar olmakla eleştirildiler. 18. yüzyıl philosophelarının evrensel bilgi ve özgürlük vaadinin, Aydınlanma projesinin kendi içindeki sınırlama ve ikilemler tarafından yalanlandığı söylendi. Burada gözden kaçan bir husus vardır: Aydınlanma bizzat kendi içinde, önde gelen toplum kuramcılarının neredeyse tamamı tarafından eleştirilmiş, zayıflıklarına dikkat çekilmişti. İşte. Alex Callinicos'un, kuramlarını oluşturdukları bağlamı yeniden inşa ederek tarihsel bir perspektiften ele aldığı isimler de, Aydınlanma'nın özgürleşme iddiasını, eleştirel yaklaşımı elden bırakmadan taşıyan düşünürler. Toplum kuramının modern felsefedeki merkezi temalarla, politik ekonominin gelişimiyle ve evrimsel biyolojinin etkinliğiyle bağlarını kuran Callinicos, son iki yüz yıla damgasını vuran pek çok kuramcıyı inceliyor. Montesquieu, Adam Smith ve İskoç Aydınlanması, Hegel, Marx, Tocqueville, Mill, Maistre, Gobineau, Darwin, Spencer, Kautsky, Nietzsche, Durkheim, Weber, Simmel, Freud, Lukacs, Gramsci, Heidegger, Keynes, Hayek, Parsons, Frankfurt Okulu, Levi-Strauss, Althusser, Foucault, Habermas, Bourdieu, Beck ve Giddens. Callinicos'un kitabını bu tür 'toplayıcı' kitaplardan ayıran özellikleri, dönemler yerine sorunlara yoğunlaşması, her düzeydeki okura hitap eden açık ve net anlatımı. Ve Marksist pozisyonu.

Annesini öldüren kız öğrenci, Evini terk eden karısını ve ailesini katleden genç koca, Anne-baba ve kardeşlerinin hayatına son veren kadın, Sevgilisini öldürüp, kafasını keserek çöpe atan genç adam… Bu haberler artık manşetlik değer taşımıyor. Dünya geçmiş asırlara göre daha müreffeh fakat hayat standartlarının yükseldiği, zenginliklerin arttığı toplumlarda şiddet azalmıyor, hatta artıyor. O halde toplum neden böyle oldu? Dünya topluluğu nereye gidiyor? Her gün önünden geçtiğimiz bir toplumsal histeriyle karşı karşıyayız. Suçluların çoğu da akıl hastası değil. O halde sebep nedir? Tahammülsüzlük mü? “Öteki”nin duygusuna kayıtsızlık mı? Yoksa empati eksikliği ve bencillik yükselen bir trend mi? Prof. Dr. Nevzat Tarhan, kitabında dikkat çekici tespitlerde bulunuyor. Yazar, bireysel ve toplumsal şiddet ilişkisini irdelerken, sosyal şizofreniden bahsediyor ve şizofreninin bireyden topluma doğru yayıldığını söylüyor. Bireyler arasında olduğu gibi, toplumlar arasında da güç ve kişilik çatışmalarının temel psikolojik dinamiği taşıdığından bahsediyor. Hem geçmişteki toplumları inceliyor hem de günümüz toplumunu, bireyler üzerinden biyolojik ve psikolojik verilerle tahlil ediyor. Sosyal şizofreni nedir ve nasıl oluşur? Toplumsal kabulde ‘zihinsel hijyen’ olarak “empati”nin önemi nedir? Basit bir hastalık gibi görünen depresyon ne kadar tehlikeli? Toplumsal olayları erkek ve kadın farklı mı algılar? Nedir bir arada yaşamayı bunca zorlaştıran? Neden kimse kimseye, hatta kendine katlanamıyor? Bireysel çabalarımız toplumsal bir dirilişe nasıl yol olur? Prof. Dr. Nevzat Tarhan, kitabında bu sorulara cevap arıyor ve toplum psikolojisini örnek güncel olaylar üzerinden irdeleyerek, bu kez okurlarına, sosyal şizofreniden toplumsal empatiye giden yolda rehberlik ediyor.