Eserlere Göre Listeleme

Kimiz biz? Toplumsal varlığımızı ortaklıklar mı, yoksa farklılıklar mı tanımlıyor? Aynı toplum içinde yaşarken bizi birleştiren nedir? Yoksa toplum denen denizde birer ada mıyız? Sosyolojinin merkezine oturan toplum kavramı bu adacıkları zorla birbirine bağlayan keyifli bir analiz aracı, birlik ve beraberlik söylemi uyum yerine çatışma yaratan bir istek olmasın? Toplum ve toplumsallık üzerine çok fazla düşünülmüş olmasına rağmen farklılık bilgisi çok az, neden? Bir proje olarak sıkça tasarlanan toplumsallığın barındırdığı sonu gelmez çatışmaların bir nedeni de farklılık bilgisinin eksikliği olamaz mı? Belki de artık incelenmesi gereken ortaklık kültürü değil, farklılık kültürüdür! Peki, bu tartışmaların arasına sıkışmış olan altkültür nedir?

Dünya büyük bir risk altında. Sosyal adaletin kurumsallaşmadığı, şiddetin günlük yaşam içinde sıradanlaştığı, insanların ve toplumların ayrıştığı zengini az yoksulu çok bir dünyada yaşıyoruz. Aziz Şeker bu kitabında sosyal sorunların insanlara ve toplumlara yansımasını ele alırken çocuk gelinlerden nefret suçlarına, insan haklarından sosyal adalete, küreselleşmeden sosyal belediyeciliğe, kadına yönelik şiddetten engellilere ve bu tür sorunlarla uğraşmayı üstlenen sosyal çalışma mesleğine kadar birçok konuya değinmekle birlikte insancıl bir toplum oluşturmanın yollarını tartışmaya okuyucu davet etmektedir.

Kargalar, köyde kentte, her yerde sürüsüne bereket dolaşırlar ama göz ucuyla bile olsa, bakışlarını bizlere nadiren çevirirler. İnsanlarla aralarında hürmetkar ama mesafeli bir ilişki vardır. Güvercinler, serçeler şehrin sokaklarında, parklarında öylesine vakit geçiriyor gibidirler, aylak aylak yiyecek kırıntıları toplarlar. Buna karşın kargalar arasında sanki daima önemli bir şeyler olmaktadır, sanki kendi hayatlarına ait bir oyun sahnelemekte gibidir. Oradan oraya uçuşurlar ve beklenmedik bir anda birbirlerine seslenirler. Peki karga nedir? Başka hiçbir hayvanın imgesi onunkinden daha basit değil. Kış göğünün beyazında açılmış kanatlar, eğik bir kafa ve uzun bir kuyruğun oluşturduğu bir siluet gözümüzde kolaylıkla canlanır. Ama her şeyi çok daha karmaşık gören bilim adamları bize kargaların Kargagiller ailesine mensup olduklarını söylüyor. Saksağan, ala karga, dağ kargası, gök nar kargası ve diğerleri gibi. Bu kitap insanlarla kargalar arasındaki ilişkiye şiir, hayvan davranışları, söylenceler, efsaneler ve görsel sanatlar üzerinden bakıyor. Kambur duruşları ve leşe düşkünlükleri yüzünden ölümün simgesi olmuşlardır, oysa kuşların pek çoğundan daha canlı ve oyuncudurlar. Ha bire kendilerini lüzumsuz oyunlara kaptırırlar, yerdeki bir dalı alır, yükselir, sonra bu oyuncağı düşürürler, sonra da yakalamak için dalışa geçerler. Uzun, güçlü bacakları üzerinde yem arayan kargalar sanki toprağın üzerinde kayıyorlarmış gibi görünebilirler. Sonra, neredeyse hiç çaba harcamadan, ara sıra kanat çırparak, birer ruh gibi havaya yükselirler. Zekaları, gagalarını çevreleyen tüyleri ve mütebbessim görünümleriyle pejmürde ve sevimli bir insana benzerler. Bazı araştırmacılar kargaların, insandan sonra, hayvanlar arasındaki en becerikli alet yapıcısı olduğuna inanmaktadır. Bir zeka işareti mi yoksa aptallık işareti mi olduğu tartışmaya açık olsa da, kargagillerin insanlarla ortak özelliklerinden biri de parlak nesnelere duydukları sevgidir. Saksağanlar ve küçük kargalar gibi daha ufa

McDonald’s nedir? Basit, işlevsel, modüler yiyecekler; parlak renklerle düzenlenmiş, ışıltılı mekânlar; birörnek giysili, genç, neşeli çalışanlar; mama sandalyesine kadar her türlü ayrıntının düşünüldüğü tertemiz aile ortamları... “fast-food”un adı haline gelmiş bir ticari marka... Amerikalı toplum kuramcısı George Ritzer, bu ilginç çalışmasında, McDonald’s teriminin bunlardan ibaret olmadığını yalın ve çarpıcı bir üslupla gösteriyor bize. McDonald’s, toplama kampı modelinden ilham alarak bütün dünyayı “akılcılığın demir kafesi” içine hapseden toplumsal, ekonomik, kültürel bir sistemin adı. McDoktorlar’dan McÜniversiteler’e, McGazete ve McEğlence’ye kadar insan yaşamının bütün alanlarını yutmakta olan bir kafes. Toplumun McDonaldlaştırılması kavramının temsil ettiği akılcılaşma süreci, modern yaşamın ihtiyaçlarına hızlı ve etkili yanıtlar sağlayan dört temel unsura dayanır: Verimlilik, hesaplanabilirlik, öngörülebilirlik ve denetim. Akılcılaşma tüm yaşam alanlarına hâkim olmakla kalmaz, yaşamın öncesine ve sonrasına da el atar: McDoğumlar ve McCenazeler, hep bu elden çıkmadır. Ancak akılcılaşma ister istemez kendi içinde akıldışılığı barındırmaktadır ve bu da insansızlaşmayı, insanlıktan çıkmayı getirir: Standart ebat ve lezzetteki patateslerin ardında korkunç bir çevre tahribatı; parlak renklerle döşenmiş bol ışıklı yemek salonlarının gerisindeki mutfakta muazzam bir emek sömürüsü; ekonomik, pratik, öngörülemezliğin tehlikelerinden uzak aile sofralarında “benliğin sınırlandığı, duyguların denetlendiği, ruhun boyun eğdiği” bir dünya vardır.Yer yer sosyolojik inceleme değil kara ütopya hissi veren Toplumun McDonaldlaştırılması’nda Ritzer, teknolojiyi külliyen dışlamadan, nostaljik duygusallıklara kendini kaptırmadan, modern topluma sağlam bir eleştiri getiriyor. Kötümser ama paniğe kapılmıyor: Bu yoldan dönüş olduğuna inanmasa bile, McDonaldlaştırılmış toplumdan rahatsızlık duyanlar için pratik önlemler sunuyor. Belki de ürünlerin üstüne, yazarın önerdiği gibi bir uyarı yazısı koyarak başlanabilir işe: “DİKKAT!” Gündelik hayatın “tuzaklarına” düşmek istemeyenlere...