Eserlere Göre Listeleme

"İlkin bir kültürünüz olsun, felsefenin ne istediğini, neler yapabileceğini, ancak ondan sonra öğrenirsiniz." Yunanlılar, yalnız insanlarla tanrıların gerçekliğine inandıkça ve bütün tabiatı, bu Tanrı 'insanların yabancı kıyafetlere bürünmüş maskeli şekilleri ve şekil değiştirmeleri (metamorfozları) olarak gördükçe, gerçekçiliğin her türlüsünün tam karşıtı olarak kalmışlardır. Onlar için insan, şeylerin hakikati ve çekirdeği idi; bunun ötesinde her şey görünüş, aldatıcı oyun idi. Felsefe yapmaya ne zaman başlamak gerektiğine dair onlar bize, hiçbir milletin başaramadığı açıklıkta bir ders vermektedirler. Felsefeye; onu üzüntüden çıkarmak isteyen bazılarının herhalde düşündükleri gibi, kederde değil, saadette, olgun erkeklikte, kahraman ve muzaffer erkeklik çağının ateşli neşesi içinde başlamak gerek. Yunanlıların bu çağda felsefe ile meşgul olmaya başlamış olmaları, bize Yunanlıların kendileri kadar felsefenin de ne olduğunu ve ne olması gerektiğini öğretmektedir. "İnsanlık, gerçeğin savaş türküsünü, felsefede kahramanlığın ezgisini cesaret ve hürriyetle okuyan iyi kitabı çok nadir meydana getiriyor. "Bir mercekle iğne deliğini bulan sanatçıya, elde etmiş olduğu ustalığı göstermek için bir kürek dolusu mercek yetmez mi?"

Yunus Emre hakkında bildiklerimiz üç kaynaktan gelir. Bunlardan biri yazılı kaynaklardır. Bize yazılı ulaşmış olsalar da bunların çoğunun kaynağı sözlüdür, bu nedenle doğruluklarına güvenilmez. İkincisi sözlü tarih yahut sözlü kültür geleneğidir. Yunus Emre yedi yüz yıldır halkın dilinde, telinde ve gönlünde yaşamıştır. Orada Yunus bazen gaipten bilen derviş, bazen çiçeklerin dilinden anlayan bir ermiş, bazen şiirlerini balıklara ve meleklere okutan bir büyük sanat ustası, bazen de çiftinde çubuğunda, gün bulup gün yiyen yoksul bir ekincidir. Üçüncü kaynak ise Yunus Emre'nin şiileridir. Bunlar bize hem sözlü hem yazılı kaynaklar aracılığıyla ulaşmıştır. Bu kitap, Yunus Emre'nin şiirlerinden bir güldeste ve Yunus Emre'nin şiir üzerine İlhan Başgöz'ün bir incelemesini içermektedir.

Bizim klasiğimiz var mıdır? Hangi yazarımızın eserine klasik desek yakışır? Zaman zaman bu soruyu tartışırız. Klasik sıfatının iki anlamını göz önüne alalım. Bunlardan biri örnek olmak, başka yazarlar için bir mükemmellik örneği. Öteki, zamanın süzgecinden değerini yitirmeden geçmek, diri kalmak. Klasiğin eski Yunan ve Latin edebiyatına bağlanmak gibi bir anlamı da var. Ama bu bizim edebiyatımıza uygulanamaz. Yalnız dili ile değil, bize sunduğu şiir yükünün ağırlığı ve dünya görüşünün eskimemesi ile de mükemmellik örneği olan bir klasiğimiz vardır. Bu sanat eri, üstelik, yedi yüz yıl gibi uzun bir zamanın süzgecinden geçerek, eskimeden, değerinden hiçbir şey yitirmeden bize kadar gelmiş. Klasik demek Yunus Emre'ye yakışır. Bizim, belki de, tek klasik eserimiz Yunus Emre'nin şiiridir. Yunus Emre anlayışı, bizimkinden biraz değişik de olsa, Burhan Ümit Toprak ''Onun divanı bizim Divinia Commedia'mızdır'' derken haklı. Yunus Emre de, kendi şiirinin ölmezliğinin bilincinde; diyor ki: ''Her gün yeni doğarız bizden kim usanası.''.

Yunus Emre - Ön tarafı açılır-kapanır bir mikâp içinde hayatı yakalamak... Kapana kıstırır gibi.. Tiyatro budur. - Bana sorarsınız beşerî keşiflerin en büyüğü olarak tekerleği gösteririm. Sanat şekilleri içinde bence en büyük keşif tiyatro.. Tekerlek, nasıl, bitmeyen mesafeler üzerinde sonsuz bir dönüşse, tiyatro da, durmayan zamanın mikâb biçimi bir kavanoz içinde, bütün madde ve hareket kadrosiyle dondurulması...