Eserlere Göre Listeleme

Bir Türk felsefesi yoktur, fakat bir edebiyatı vardır ve bu edebiyat duygular, hayaller ve semboller vasıtasıyle Türk milletinin hayat karşısında aldığı tavrı, yani Türk’ün insan, kainat, toplum, din hakkındaki görüşlerini canlı bir şekilde ifade eder. Felsefe, doğuda ve batıda efsanelerin, dinlerin ve edebi eserlerin yorumundan doğmuştur. Eğer, bir Türk felsefesi yaratılacaksa bunun kaynağı, hiç şüphesiz Türk edebiyatı olacaktır. Türkler, edebi eserler vücuda getirmişler ve severek okumuşlardır ama onların derin manaları üzerinde düşünmemişlerdir. Türkiye’de en basit şekli ile edebiyat tenkidi Tanzimat’tan sonra başlar. Bunların büyük bir kısmı sövme övme veya basit dil ve tarih yanlışlıklarının tesbitinden ibarettir. Edebi eserlerin ilmi olarak incelenmesi Ord. Prof. Dr. Fuad Köprülü ile başlar. Köprülü, Türk edebiyatı ile Türk tarihi arasında bağlantılar kurar, Nurullah Ataç derine inmeyen izlenimci bir tenkitçidir. Kendisi de bir sanatkar olan Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962) Türk edebiyatına yaratıcı bir gözle bakar. Onun başkalarına üstün olan tarafı, tarih ile beraber sosyoloji, psikoloji ve felsefe kültürüne de sahip oluşudur. O Türk edebiyatını zengin bir kültüre dayanan bir bakışla inceler. Bunu ona ait XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi ile Zeynep Kerman’ın toplayarak bir araya getirdiği Edebiyat Üzerine Makaleler’de açık olarak görürüz. Bu makaleler Türk edebiyatı üzerinde yeni yorumlar yapmak isteyenlerin mutlaka okumaları gereken kaynaklardır. Bilhassa üniversite öğrencileri ile serbest düşünceli aydınlar, onlarda ciddi olarak tartışabilecekleri pek çok yeni görüşler bulacaklardır.

Kimileri tarafından bir ulusal kahraman olarak gösterilmeye çalışılan "mandacı Halide Edip"’in, aslında ömrünü bir Batılı misyoner gibi Amerikan propagandasına adamış olduğunu, Türk ana babadan doğacak çocuklara erkek olursa George Halim, kız olursa Dolly Şadiye isminin konulmasını tavsiye ettiğini ve işgal günlerini anlatan romanında "yurtsever" kızlarımızı işgalci subaylarla topluca evlendirmeye kalkmış bir "uluslararası çöpçatan" olduğunu biliyor muydunuz? Ya Halit Ziya romanlarında karakterlerin Türkçe konuşamadığını? Ya da "milli şairimiz Yahya Kemal"’in Kocamustafapaşa’lı "müminlere" kuru ekmekle bayat peyniri reva görürken, İspanyalı rakkaseye "ole" çektiğini" Peyami Safa’yı milliyetçi-mukaddesatçı tanırsınız değil mi? Peki ulusal kurtuluş savaşının en kritik günlerinde, vatan sorunlarına hiç değinmeyip erotik öyküler yazdığını, savaş ile ilgili sayılabilecek tek öyküsünde ise cepheden yeni dönmüş ve "bir matmazeli hart diye ısırmak"tan başka bir şey düşünmeyen bir yüzbaşıyı anlattığını biliyor muydunuz? İşte Çetin Yetkin, bu kitabında, kendilerinden çokça bahsedilmesine karşın, az okunan veya dikkatli okunmayan, dolayısıyla da çoğu zaman yanlış tanıtılan yazarlarımızı siyasal ve toplumsal açıdan masaya yatırıyor. Edebi olarak değil ama siyasi ve vicdani olarak taraf tutmaktan da çekinmiyor ve kendini Ziya Paşa’nın, Mehmet Akif’in, Yakup Kadri’nin, Reşat Nuri’nin yolunda görüyor. "İnsan nasıl anasını seçemezse, üzerinde doğacağı toprak parçasını da seçemez. Bizim ülkemiz, anamız yoksul, geri kalmış... Doğru. Ama, varlıklı komşu çocuğunun güzel, bakımlı, kültürlü anasını kendinize ana edinemezsiniz" Ben, anayurdunun gerçeklerini, bunlar hiç hoşa gitmese de, bunlardan kaçmayarak, başka ülkelere imrenmeyerek, gören, dile getiren, sorunlarına çözüm arayan, ona daha iyi bir yaşam sağlamak için çabalayan yazarlardan yanayım. Çünkü onlar, bu vatanın çocukları.

Cevdet Kudret'in Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman adlı üç ciltlik çalışması, bu alanın en önemli kaynaklarından biridir. Yeni Türk edebiyatının ilk yüz yılını (1859-1959) ele alan kitap, benzer çalışmalar arasında farklı bir nitelik taşımaktadır. Malzemenin kronolojik olarak dönemlere göre düzenlenmesi, incelenen yazarların hayatı ve eserleri hakkında ayrıntılı bilgi aktarılması kitaba bir edebiyat tarihi görünümü verirken, dönemleri temsil eden yazarların seçmece bir yöntemle belirlenmesi ve bol metin örneği içermesi, çalışmaya daha çok bir antoloji kimliği kazandırmaktadır. Cevdet Kudret'in kimi yerde oldukça öznelleşen değerlendirmelerinin kitaba kattığı "eleştiri" boyutu da ayrıca vurgulanmalıdır. İlk cildini 1965 yılında yayımladığı çalışmasını her baskıda yeni bilgiler ekleyerek geliştiren Cevdet Kudret'in elinden çıkan son baskı 1990 tarihlidir. Günümüze kadar farklı yayınevlerinde üç cilt halinde basılan Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman'ın bu yayımdaki en önemli yeniliği, tek cilt altında toplanmasıdır. Böylece hikâye ve roman türünün Türk edebiyatındaki ilk yüz yıllık gelişme çizgisinin bütünlüklü olarak kavranması amaçlanmıştır.