Eserlere Göre Listeleme

“Şüphesiz daha o devirde kızlarını doktor yapmak değil, fazla okutmayı bile bir lüks telakki eden insanlar arasında Safiye Hanımın gösterdiği şevk ve gayret bir hayal telakki edilebilecek kadar aykırı bir fikirdi. Bilhassa genç bir Türk kızının yabancı bir memlekete yalnız olarak gitmesi o devrin zihniyetine göre hiç de kabil-i hazm değildi. Bu zihniyete rağmen Safiye Hanım Almanya’daki tahsilini, adi ve basit bir mesele telakki etmiş ve maruz kaldığı müşkülata rağmen saha-i hakikate isalden de geri kalmamıştır.”

Sözünü ettiğim kayıp halka sivil toplumun kendisi. Bir kavramdan değil, sivil toplumun kendisinden bahsediyorum. Bu kayıp halkayı yerine koymadan kemale eremeyiz. İçinde yaşadığımız toplumu kendisi ve dünya ile barıştıramayız. İnsan haklarına saygılı, etkin bir hukuk düzenini geliştiremeyiz. Kamudaki çılgın israfı, verimsizliği sona erdiremeyiz, hantal devleti edepli ve becerikli hale getiremeyiz. Ekonomik krizleri kronik olmaktan çıkartamayız. Toplumu özgüvenli, siyaseti ahlaklı kılamayız. Devletin meşruiyet krizini çözemeyiz. Siyaseti, toplumu ve ekonomiyi birbiriyle uyumlu ve istikrarlı hale sokamayız. Dünya ile rekabet edemeyiz; mutlu ve müreffeh olamayız.

Türkiye'nin Maarif Davası sözde modern eğitim sistemine kaynağını Kur'an'dan alan Anadolu insanının ruh yapısından beslenen Türk mektebi tezli bir eleştiridir. Millet bünyesinde inkılâplar mektepte başlar ve her milletin, kendine özel olan mektebi vardır. Millî mektep, zihniyet ve örfler ile, metodları ve müfredat ile, terbiye prensipleri ve psikolojik temeller ile, hattâ binasının yapı tarziyle kendini başka milletlerinkinden ayırır. Bizde vaktiyle medrese millî mektepti. Lâkin milletin ruhu ve içtimaî inkişafını takip edememiş ve cihanın fikir ve irfan hayatiyle bağlarını çoktan koparmış olduğundan, olduğu yerde enkaz halinde yıkıldı, çöktü. Öbür taraftan, Batı'da tekâmül eden insan düşüncesinin seyrini biz kendi âlemimizde devam ettiremediğimizden, açılan yeni mektep, hakikat aşkının mâbedi olmadı. Parça parça bilme hevesi, evrensel ve ilâhî hakikat aşkının yerini tutamazdı. Hakk'a götüren yol diye kendini hakikata adamak, gerçek mektebin yoludur. Hakikat aşkına sahip insanlar, cemiyetin içinde çoğalmadıkça, hakikat aşkı cemiyet içinde en yüksek ve muhterem yeri tutmadıkça ve hakikatın ihtirası cemaat içerisinde bir umumî cereyan, büyük bir hareket haline gelmedikçe, millî mektep gerçekten var olmıyacaktır.