Eserlere Göre Listeleme

Milliyetçilik, millet adını verdiğimiz içtimaî birliklerin meydana çıktığı tarihten itibaren değilse bile, millet kelimesinin kullanılmaya başlandığı 1789 Fransız ihtilâlinden günümüze kadar uzayan 200 yıllık bir zaman içinde sürekli bir tarzda, mütemadiyen suçlanmıştır. Hiç şüphe yok ki, milliyetçiliği övenler, bir milleti kurtaracak tek fikir ve tek görüş olduğunu öne sürenler de vardır. Ancak, özetle anlatmaya çalışacağımız değişik sebepler yüzünden yazılanlara ve söylenenlere bakılarak yapılacak bir değerlendirmeye göre, milliyetçilik düşmanlarının dostlarından daha çok oldukları veya öyle göründükleri gerçeğini inkâr edemeyiz. Hemen işaret edelim ki, milliyetçilik düşmanlığını yalnız bir sebebe bağlamak gibi, milliyetçileri suçlama yarışına katılanları da tek bir zümre içinde toplamak tamamen yanlıştır.