En Çok Görüntülenen Kitaplar

1936 yılında Cumhuriyet gazetesi İsmail Habib, Ali Kami, Ahmet İhsan, Abidin Daver, Murat Sertoğlu, Bahri Turgut, Reşat Nuri gibi yazarları bazısı sonradan kitaplaşarak gezi edebiyatımızın seçkin ürünlerine dönüşecek izlenim ve söyleşilerini yazı dizisi hâlinde hazırlamak üzere memleket içinde ve dışında görevlendirir. Bu isimlerden biri de Türk edebiyatının büyük ismi Peyami Safa'dır. Safa'nın Haziran 1936'da başlayan yolculuğu Avrupa'nın yirminci yüzyıl tarihinde; Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin imzalanması, İspanya İç Savaşı'nın patlak vermesi, Berlin Olimpiyatları, Almanya'nın Rheinland'ı işgal ederek Versailles'ı ihlal etmesi, Roma-Berlin Mihveri'nin ilanı, Almanya ve Japonya arasında Anti-Komintern Paktı'nın teşekkül ederek Avrupa'daki gerilimin küresel ölçeğe taşınması gibi önemli gündem başlıklarının oluştuğu bir zaman zarfında gerçekleşir. Şüphesiz bu durum, ortaya çıkan yazı veriminin değerini ve önemini daha da artırır. Galata rıhtımında başlayan yolculuğun ilk parkuru, Pire, Brindisi, Venedik, Milano ve Montrö üzerinden Paris'e uzanır. Dönüş parkuruysa, Paris'ten sonra Strazburg üzerinden Münih, Salzburg, Viyana, Budapeşte ve “Avrupa saatinin bittiği” Bükreş'e uzanarak tamamlanır. Safa, sadece Avrupa'nın şehirleriyle değil, “İnsan bahtı üstünde tarihin en büyük kararlarını vermeye hazırlanan bugünkü Avrupa'nın şekillerinden ziyade fikirlerine bir göz atma ve nehirlerden, ağaçlardan, köprülerden, kulelerden ziyade insanları söyletme” gayretiyle Batı siyaseti, sanatı ve kültürünün, Renée Jardin, Frances Perkins, Yvon Delbos, Léon Pierre-Quint, Martha Eggerth, Tristan Tzara, Jean Carteret gibi önemli isimleriyle de temas eder. 1936'da Cumhuriyet gazetesinde tefrika edilip 1938 yılında kitaplaşan Büyük Avrupa Anketi'ni, bu neşirden 85 yıl sonra ilk defa Selçuk Atay'ın notları ve Hasan Aksakal'ın geniş takdimiyle yayımlıyoruz.

Bu kitap, 1995’te aramızdan ayrılan yazar, şair, eleştirmen ve gazeteci Onat Kutlar ile fotoğraf sanatçısı Yavuz Onar’ın 1983 yılında Cumhuriyet gazetesi için hazırladığı “Uygarlığın Kaynaklarına Doğru” başlıklı röportaj dizisindeki metinlerin tamamını içeriyor. Dizi, Atatürk Barajı’nın suları altında kalmadan hemen önce kurtarma kazılarının başlatıldığı Kurban Höyük, Lidar Höyük ve Samsat Höyük’teki çalışmaları, çevredeki yaşamı, doğal ve kültürel varlıkları belgelemesi açısından büyük önem taşıyor. Uygarlıkların kaynağını tanımak üzere çıkılan yolculuk, usta bir edebiyatçı ve bir fotoğraf sanatçısının bakışıyla şiirsel bir anlatıya dönüşüyor. “Biz Batı Anadolu’da yaşayanlar için Güneydoğu Anadolu, doğunun gizemli havasından izler taşır her zaman. Bu yüzden ne zaman Fırat Nehri’ni sallar ya da köprülerle doğuya doğru geçecek olsam kendimi alışılmadık görüntülere, duygulara hazırlarım. (…) Ama bu kez durum bambaşkaydı. Yapmaya karar verdiğimiz yolculuk, büyük ırmağın, Fırat’ın kaynaklarına doğru değil, Anadolu uygarlıklarının binlerce yıllık kaynağına doğru olacaktı.”

Kadirî tarikatı şeyhlerinden Mustafa Necati Ak, 1950'de cumhuriyet tarihinde ilk deniz yoluyla hac seferi yapan kafileyle kutsal topraklara gitmiştir. Vesile-i Necat gibi tasavvuf edebiyatına ait birçok kitabın da yazarı olan ve dönemin en mühim kanaat önderlerinin arasında bulunan Mustafa Necati Ak, ifa ettiği bu kutsal vazifeyi, gidiş güzergahını, giderken ve gittikten sonra ziyaret ettiği yerleri ve hissiyatını günlüğünde detaylı bir şekilde anlatmıştır. Mustafa Necati Ak, Hac vazifesini yaparken aynı zamanda birçok farklı millete mensup insanla görüşmüş ve onların Türkiye ve İslam hususunda neler düşündüklerini ve bu düşünceler etrafındaki yorumlarını günlüğüne yazmıştır. Mekke ve Medine'de bulunan Osmanlı eserlerinden de sitayişle bahseden bu değerli günlük geçmiş ile gelecek arasında değerlendirme yapmamızı sağlayan sağlam bir köprü vazifesi görmektedir.