Leninname

Arkadi Averçenko’nun öykülerinden derlenen “Leninnâme” adlı kitap geçtiğimiz hafta Kibele Yayınları’ndan çıktı. Leninnâme bir Yayın Kolektifi çalışması olarak gerçekleşti. Derlemede yer alan öykülerin seçimi ve çevirisi bana ait. Bu yazıda kitabın nasıl ortaya çıktığına dair kısaca bir şeyler söylemek istiyorum. Bu söz söyleme ihtiyacını gereksiz bulanlar olabilir. Özellikle sıradan okurlar arasında. Ancak Türkiye’de edebi çevirinin tarihiyle bir şekilde uğraş hâlinde olanlar, çevirmenlerin ürünleri üzerine karaladığı veya hiç karalamadığı satırların kıymetini bilirler. Örneğin, Vâlâ Nureddin’in Sovyetler Birliği’nden döndükten sonra onca yazar arasından çevirmek için ilk önce neden Averçenko’yu seçtiğini bilebilsek hiç fena olmazdı doğrusu. Aynı şekilde, TKP kökenli Rusça çevirmenlerinden Hasan Ali Ediz’in 1950′lerin sonunda, Lenin’in deyimiyle “Feci derecede kızgın ve kırgın beyaz muhafız” Arkadi Averçenko’ya yönelirken aklında ne olduğunu bilmek Türkiye’deki sol kültürün evrimi açısından aydınlatıcı bir an olabilirdi. Ne yazık ki, bunların hiçbiri elimizde yok. Ama en azından Leninnâme için bu notu düşmek elimizde. Rus mizahçı Arkadi Averçenko, St. Petersburg’da çıkardığı Novıy Satirikon‘da 1917 Nisanından sonra Lenin ve Troçki’ye karşı kendi savaşını başlatır. Ekim’den önce ve sonra Bolşevikleri hicveden yazılar yazar, karikatürler yayımlar. Şubat Devrimi’nin ateşli taraftarı olan yazar Ekim’i benimsememektedir. 1918′de Lenin ve Troçki’yi Kızıl Meydan’da kafataslarının üzerinde resmeden bir karikatürün yayımlanmasının ardından dergisi kapatılır. Averçenko Çeka’dan canını zor kurtarır ve güneye kaçar. Bir yandan da savaşını sürdürür. 1920 tarihli “Devrimin Sırtına Bir Düzine Bıçak” kitabı bu kalem savaşının en parlak ürünüdür denilebilir. Lenin’in Kasım 1921′de kitapla ilgil