Orta(daki) Asya Ülkeleri

Orta Asya coğrafyasının pek çok yerinde, Atatürk'ün 29 Ekim 1933'te Çankaya Köşkü'ndeki bir kabulde söyleği şu sözlerin yoğun dağıtıma hazır çoğaltılmışıyla karşılaştım: 'Bugün Sovyetler Birliği, dostumuzdur, komşumuzdur, müttefikimizdir. Bu dostluğa ihtiyacımız vardır. Fakat ne olacağını kimse bugünden kestiremez. Tıpkı Osmanlı gibi, tıpkı Avusturya-Macaristan gibi parçalanabilir, ufalabilir. Bugün elinde sımsıkı tuttuğu milletler avuçlarından kaçabilirler. Dünya yeni bir dengeye ulaşabilir. İşte o zaman Türkiye ne yapacağını bilmelidir... Bizim bu dostuğumuz idaresinde dili bir, inancı bir, özü bir kardeşimiz vardı. Onlara sahip çıkmaya hazır olmalıyız. Hazır olmak yalnız o günü susup beklemek değildir. Hazırlanmak lazımdır. Milletler buna nasıl hazırlanır? Manevi köprülerini sağlam tutarak. Dil bir köprüdür... İnanç bir köprüdür... Tarih bir köprüdür. Köklerimize inmeli ve olayların böldüğü tarihimizin içinde bütünleşmeliyiz. Onların bize yaklaşmasını beklemeyiz. Bizim onlara yaklaşmamız gerekli.' Tarihsel öngörü diye buna denir. 1990'lı yıllara bakınca, Türkiye'nin bu süreci çok 'noksanlı' karşıladığı dikkati çekiyor. Moğolistan'dan başlayıp Batum'da noktaladığım Orta Asya gezisini tanımlayacak satır başları şunlar olabilir: 90'lı yılların değişimi... Geleneklerin kalıcılığı... Geleceğin parlaklığı ve belirsizliği... Türk dillerinin zenginliği ... İnsan ilişkilerinin sıcaklığı... Hazar Denizi'ni birlikte geçtiğimiz, Azeri Ramiz Bey, Türkleri hoş şivesiyle aynen şöyle anlattı: 'Türkler bir gözünü açtı, ok attı. Şöyle silkelendi, ata bindi. Şimdi yatıyorık, yatanda...' Sözü uzatmayalım, ayrıntıları içeride.